Wat is duurzaam bosbeheer ?
Het gebruik van hout als bouwmateriaal kan enkel voordelig zijn voor het milieu indien het afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen. Duurzaam bosbeheer is een begrip dat vaak terug komt, het is daarom belangrijk om goed te weten wat dit precies inhoudt.
Duurzaamheid historisch bekeken
Bosbouw is uniek ten opzichte van andere beroepen of economische activiteiten in het feit dat er steeds gewerkt en gedacht wordt op zeer lange termijn. Een eik die vandaag in onze contreien geplant wordt door een bosbouwer of boseigenaar zal uiteindelijk verschillende mensengeneraties later geoogst kunnen worden. Vandaar ook het spreekwoord ‘boompje groot, baasje dood’.
Bosbouwers in de achttiende eeuw zagen het risico op overexploitatie door dit lange termijn denken en handelen reeds in, en streefden toen al naar een staat van « bestendige opbrengst ». In andere woorden mocht er maar zoveel hout gekapt worden als dat er van nature jaarlijks kon bijgroeien. Zo deden bosbouwers destijds al aan rentenieren: de jaarlijkse bijgroei, of de rente, werd geoogst zonder dat er aan het boskapitaal werd geraakt. Op deze manier werden de bossen behouden. Tot op vandaag blijft dit principe de basis van moderne duurzame bosbeheerpraktijken.
 |
| © Hout Info Bois |
Wanneer een bos gezien wordt als een ecosysteem, en houtproductie als ecosysteemdienst, is het duidelijk dat deze visie moest uitgebreid worden. Er waren andere belangrijke factoren die de houtproductie in gevaar kon brengen, naast overexploitatie, bijvoorbeeld verdichting of verzuring van de bodem, of genetische verarming, enz. Door deze bijkomende factoren in rekening te brengen ging men naar een systeem van duurzame productie, wat het behoud van de ecosysteemproductiviteit in zijn geheel verondersteld.
 |
| © Hout Info Bois |
Zelfs dit dekte de lading nog niet volledig. Naarmate dat de kennis rond ecosysteemdiensten van bossen verder toenam werd het duidelijk dat duurzaamheid breder ging dan enkel duurzame productie. Zo zijn vandaag de dag recreatie en natuurbehoud eveneens belangrijke streefdoelen in een bos. Zo werd er dan uiteindelijk gekomen tot de definitie van duurzaam bosbeheer, als zijnde bosbeheer waarbij aan de huidige behoefte aan producten en diensten uit het bos wordt voldaan en tegelijk hun toekomstige beschikbaarheid gegarandeerd blijft. Een andere verwoording hiervan is dan dat er gestreefd wordt naar een ideale situatie waarin de drie dimensies van duurzaamheid, dus het ecologische (planet), sociale (people) en economische (profit) samengaan.
 |
| © Roger Herman |
Duurzaam bosbeheer in de praktijk
Deze visie werd vertaald naar 7 principes van duurzaam bosbeheer (Holvoet & Muys 2004):
| 1. Bosbehoud | Het bosareaal moet worden beschermd |
| 2. Biodiversiteit | De biodiversiteit en ecologische processen moeten worden behouden, en waar nodig worden hersteld. |
| 3. Bosvitaliteit | De bosvitaliteit moet worden gehandhaafd, en waar nodig, hersteld |
| 4. Productiefunctie | De productiefunctie van het bos moet worden gevrijwaard door verantwoord bosbeheer, voorzichtige oogst en verzekering van verjonging. |
| 5. Milieufunctie | De milieu- en schermfunctie van het bos moet worden gehandhaafd, en waar nodig, verbeterd. |
| 6. Sociaaleconomische functie | Het bosbeheer moet economisch gezond zijn en bijdragen tot welvaart. Het bosbeheer moet tevens bijdragen tot het welzijn van de betrokkenen, inclusief de lokale bevolking. |
| 7. Governance | Het bosbeheer moet gesteund zijn op voldoende wet- en regelgeving, planning en institutionele capaciteit. |
Deze 7 principes van duurzaam bosbeheer zijn internationaal herkend, dit is de richting dat bosbeheer zou moeten uitgaan.
De uitdaging in het moderne bosbeheer bestaat erin om de verschillende ecosysteemdiensten van een bos te combineren en hun som te maximaliseren, rekening houdende met externe factoren als bijvoorbeeld standplaatsgeschiktheid en wildbeheer. De doelen en strategieën kunnen verschillen van bos tot bos. Nabij steden zal recreatie mogelijks het voortouw nemen, en zal er minder gefocust worden op biodiversiteit en houtproductie. In VEN of Natura 2000 gebieden zal biodiversiteit voorop worden gesteld. Verder zijn er vele bossen die economisch dan weer belangrijk zijn. Het is een realiteit dat een stuk bos immers blijft bestaan zo lang het voor de eigenaar meer opbrengt dan dat het zou opbrengen onder een ander landgebruik (landbouwterrein, woongebied, industriezone,..). De opbrengsten uit het bos worden dan zo geïnvesteerd dat ervoor gezorgd wordt dat toekomstige generaties kunnen blijven genieten van de diensten die de bossen leveren aan de maatschappij.
Het moet benadrukt worden dat een focus op een ecosysteemdienst niet automatisch andere ecosysteemdiensten uitsluit, zoals te lezen valt onder de tab Ecosysteemdiensten. Vaak zijn er synergiën mogelijk tussen de sociale, economische en ecologische functie, waardoor de som van de geleverde ecosysteemdiensten maximaal is in een multifunctioneel bos.