Er komt geregeld veel weerstand tegen het kappen van bomen en het beheren van bossen. Mensen vragen zich vaak af waarom sommige bomen die al 50 tot 100 jaar in het bos staan te groeien plots gerooid worden. Zou het niet beter zijn als we onze bossen niet zouden beheren, en gewoon met rust zouden laten?
Het antwoord op deze vraag kan zeer complex zijn. In onze contreien worden bossen beheerd in het kader van duurzaam bosbeheer. Dat duurzame beheer streeft naar een maximalisatie van ecosysteemdiensten die aan de maatschappij worden geleverd door het bos. Tegelijkertijd wordt het bos in stand gehouden en zo gezond en weerbaar mogelijk gemaakt zodat toekomstige generaties er van kunnen blijven genieten. Het kappen van bomen voor duurzaam bosbeheer en duurzame houtproductie is dus geen ontbossing! Ontbossing zul je enkel hebben wanneer een bos wordt gekapt, en er nadien geen bos op die plaats terugkomt. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer een bos gekapt wordt om er heide of een andere vorm van natuur van te maken. Voor meer informatie over duurzaam bosbeheer en ecosysteemdiensten van het bos kan je terecht op deze pagina’s op onze website.
Een groot voordeel dat resulteert uit het kappen van bomen is het vrijkomen van hout. Gekapte stammen vinden een range aan toepassingen binnen de bio-economie, gaande van kwalitatief zaaghout tot industrie- en verpakkingshout, snipperhout voor de productie van plaatmaterialen of brandhout en pellets voor CO2-neutrale verwarming en energieopwekking. Een vaak overkeken voordeel van houtoogst is dat de boseigenaar een financiële return ziet op zijn gedane investeringen. Dat geld kan dan gebruikt worden om boompjes aan te planten of andere beheerswerken uit te voeren die de fauna en flora in het bos ten goede komen.
Indien onze bossen duurzaam worden beheerd kunnen ze dus ook gezien worden als bron van een uitermate performant en hernieuwbaar constructiemateriaal dat andere energie-intensieve materialen (beton, staal, kunststof,..) kan vervangen. Bovendien wordt er in onze bossen slechts een zeker percentage van de jaarlijkse bijgroei gekapt, wat betekent dat er niet aan het boskapitaal geraakt wordt voor de houtoogst. De houtsector roomt dus jaarlijks slechts een deel van de rente van het boskapitaal af. Om te komen tot kwaliteitsstammen die dan als hoogwaardig constructie- of meubelhout kunnen verzaagd worden, moeten we wel initieel investeren in beheerswerken in het bos (aanplant, dunning, enz). Zo zijn wij in de mogelijkheid om kwaliteitsstammen te oogsten uit onze bossen, doordat onze voorouders steeds goed gezorgd hebben voor onze bossen. Als wij dit vandaag niet meer doen, zullen onze (klein-) kinderen geen kwaliteitshout meer kunnen oogsten van eigen bodem.
Meer en meer worden bossen vandaag ook beheerd in het kader van klimaatverandering. Bepaalde soorten worden in het bos gekapt en vervangen door meer resistente soorten, waardoor het bos diverser en robuuster wordt tegen allerlei ziektes en plagen, maar ook tegen natuurlijke fenomenen zoals droogte en storm. Het Zoniënwoud, het grootste aaneengesloten bos van België, is een goed voorbeeld van een bos waar dit soort beheer wordt toegepast, en ook broodnodig is. De meest voorkomende boomsoort in dit bos is de beuk. Dat is typisch een boom die oppervlakkig wortelt en zo dus heel erg gevoelig is aan droogtestress en windworp. Men vermoedt dat onze bossen in de toekomst meer gaan te maken krijgen met periodes van droogte, en extreme weersfenomenen zoals stormen en rukwinden. Een gedeelte van de beuken worden dan ook vervangen in dit bos door andere soorten, die resistenter zijn tegen deze verstoringen. Het bos wordt dus future-proof gemaakt en gehouden.
Het verhogen en in stand houden van de biodiversiteit is soms ook een reden waarom bomen plaatselijk worden gekapt. Bij het kappen van individuele grote bomen worden er plaatsen gecreëerd in het bos waar licht opnieuw op de bodem invalt. Dit simuleert als het ware een oude boom die omvalt door storm of ouderdom. Door het overvloedige licht zullen andere soorten planten en dieren zich kunnen vestigen die niet voorkomen in de donkerdere plaatsen van het bos, wat de totale biodiversiteit verhoogt. Het bos is op die manier een dynamisch ecosysteem waarin vele soorten planten en dieren hun habitat kunnen vinden. Tegelijkertijd komt er kwaliteitshout vrij, een win-win situatie dus.
Het beheer van onze bossen kan een complexe kwestie zijn. Wanneer er voor een bepaald gebied een bosbeheerplan wordt opgesteld, gebeurt dat steeds op basis van de specifieke situatie en expertenkennis. Er moet dan met vele factoren rekening gehouden worden, zoals de bodem, bestaande vegetatie en fauna, robuustheid ten opzichte van klimaatverandering, wensen van de eigenaar en gebruikers, enz. Gelukkig hebben we in België kwaliteitsvolle kenniscentra en universiteiten die bosbouwexperts leveren. We hebben dus zeker de expertise in huis om ervoor te zorgen dat onze bossen goed worden beheerd, en tegelijkertijd ook nuttig kunnen zijn voor onze samenleving.