De minder bekende houtsoorten (Lesser known timber species) 

Er zijn meer dan 58.000 boomsoorten bekend wereldwijd. Toch worden er slechts een 60-tal soorten in België courant gecommercialiseerd waarvan het merendeel van deze soorten van niet-Europese origine zijn. In Europa is de keuze aan inheemse houtsoorten beperkt. Zeker wanneer je op zoek gaat naar een houtsoort waarvan het kernhout duurzaam genoeg is om buiten te gebruiken zal de keuze zeer beperkt zijn. Meer specifiek gaat het dan over robinia, Europese eik, kastanje, en in bepaalde gevallen een aantal naaldhoutsoorten zoals douglas en lariks. De tropische bossen van Afrika, Zuid-Amerika en Azië / Indonesië daarentegen bezitten een veelheid aan houtsoorten die wel voldoende duurzaam zijn om buiten gebruikt te worden. Het is voornamelijk voor die reden dat er veel van dat duurzame tropische hout in België wordt geïmporteerd.  Om overexploitatie van de bekende tropische houtsoorten te voorkomen, is het belangrijk om de minder bekende tropische soorten, die in dezelfde bossen voorkomen, ook tot hun volle potentieel te benutten en te gebruiken. Vaak gaat het dan om soorten die minder bekend zijn op de markt, maar die goede mechanische eigenschappen vertonen en die zowel binnens- als buitenshuis gebruikt kunnen worden. Momenteel worden die minder bekende houtsoorten of ‘ Lesser known timber species ’ (LKTS) dus vaak ook ter plaatse gekapt en op de lokale markt verhandeld, ofwel gebruikt als brandstof.

Om ons dus te verzekeren dat er in de toekomst nog voldoende beschikbaarheid zal zijn van de populaire tropische soorten zoals afzelia, afrormosia, mahonie, ipé, enz, en om deze soorten van overexploitatie te behoeden, doen we er dus goed aan om de minder bekende soorten ook naar hun capaciteiten te gebruiken.

Om dit mogelijk te maken is wetenschappelijk onderzoek naar de eigenschappen van deze minder bekende soorten onontbeerlijk. Gelukkig zijn er wereldwijd toch een aantal onderzoeksgroepen die daarmee bezig zijn, en worden er steeds meer soorten gekarakteriseerd. Het achterhalen van de eigenschappen van deze soorten is van belang om te bepalen op welke manier het hout kan worden toegepast. Is het kernhout voldoende duurzaam voor buitengebruik? Is de dimensionele stabiliteit voldoende om gebruikt te kunnen worden in schrijnwerk, als parket of terrasplank? Is het kern- en spinthout van de houtsoort impregneerbaar? enz.

Onbekend is onbemind !

Natuurlijk zijn we nog geen stap verder wanneer de technische eigenschappen van de soort voldoende gekarakteriseerd zijn, maar de soort onbekend blijft op de markt. Naast de bekendheid van deze houtsoorten opkrikken bij lokale schrijnwerkers, houtverwerkers en eindklanten, moeten andere logistieke problemen worden aangepakt in de supply chain. Dat kan bijvoorbeeld gaan om moeilijkheden om de nieuwe soorten te herkennen en identificeren, de sterktesortering die niet goed verloopt in het land van herkomst, enz.

Naast het feit dat wij als eindklant het duurzame bosbeheer van deze tropische bossen een handje helpen door deze minder bekende soorten te gebruiken, kan dat in sommige gevallen ook financieel interessant uitkomen. Van sommige soorten is er een ondergebruikt aanbod, wat een invloed kan hebben op de prijs voor de consument. De prijs zal uiteraard ook sterk afhangen van de beschikbaarheid, kwaliteit, de afmetingen, de droging, enz. Het is zeker wel aangeraden een soort te kiezen waarvan de technische eigenschappen goed gekend zijn, om zich ervan te verzekeren dat de soort wel degelijk geschikt is voor de voorziene toepassing.

Het WWF publiceerde in 2013 een goede lijst van minder bekende houtsoorten. De publicatie heet ‘A guide to lesser known tropical timber species’ en kan van de website van het WWF worden gedownload hier.

Caveats bij deze publicatie : niet alle opgelijste houtsoorten zijn commercieel beschikbaar op de Belgische markt. Verder is het zeker ook niet de bedoeling om Europese houtsoorten te gaan vervangen door tropische soorten, wat in deze publicatie vaak wel gesuggereerd wordt. Naar conservatie en duurzaam bosbeheer toe is het gunstiger om Europese houtsoorten te gebruiken, zolang deze technisch geschikt zijn voor de beoogde toepassing.

CITES

Naast het promoten van het gebruik van minder bekende houtsoorten is er nog een zeer belangrijk internationaal initiatief dat de conservatie van plant- en diersoorten moet handhaven: CITES.

De afkorting CITES staat voor ‘ The Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora ’. Het is een internationale overeenkomst om de handel van bedreigde planten en dieren te beperken, om op deze manier dus soorten te behoeden van uitsterven. Ze publiceren 3 zogenaamde appendices (dus appendix 1, 2 en 3).

De soorten die vermeld zijn in appendix 1 zijn met uitsterven bedreigd. Internationale handel van deze soorten planten en dieren (hout inclusief) zijn verboden in al hun vormen (dus ook afgewerkte producten). Een voorbeeld van een houtsoort op deze lijst is Dalbergia nigra of Braziliaans rozenhout. In de praktijk betekent dit dat zelfs een object, zoals een houten gitaar, dat gemaakt is van 1 van deze houtsoorten de grens zelfs niet over mag. De douane voert mondiaal strenge controles uit hierop.

De soorten opgenomen in appendix 2 zijn soorten die momenteel niet met uitsterven zijn bedreigd, maar dat wel kunnen worden indien de handel in deze soorten niet van dichtbij gemonitord en gecontroleerd wordt. Deze soorten mogen dus internationaal verhandeld worden na het verkrijgen van exportvergunningen. Onder andere Pericopsis elata ofwel afrormosia is een houtsoort die in de tweede appendix terug te vinden is.

In appendix 3 zijn soorten terug te vinden die wel moeten gemonitord worden, maar waarvoor niet meteen problemen worden verwacht in de toekomst. De internationale handel in deze soorten wordt dus wel gecontroleerd, maar wordt verder niet beperkt. Deze lijst is korter dan de twee voorgaande.

Indien een soort niet opgenomen is in de appendices van CITES betekent dat dat er geen problemen voorzien worden voor conservatie in de toekomst. Dit geldt zeker voor de meeste Europese houtsoorten die vaak worden gebruikt (eik, es, beuk, grenen, vuren, enz.).

De appendices kunnen via de website van CITES worden geraadpleegd : https://cites.org/eng/app/index.php