Een passiefschool

Collège du Biéreau in Louvain-la-Neuve

De gebouwen, die een dertigtal jaar geleden werden opgetrokken om het hoofd te bieden aan de snelle bevolkingsgroei in Louvain-la-Neuve, leverden al vlug problemen op met de structuur, het comfort, het beheer, de energiekosten, enz. Gezien de situatie, ging de directie een weddenschap aan over de toekomst door de bouw van een compleet nieuwe kleuterschool en turnzaal met passiefnormen. Een voorbeeld dat navolging zou moeten krijgen.

Begin jaren zeventig werd er geen belang gehecht aan energie en duurzame ontwikkeling. In Louvain-la-Neuve schoten bouwprojecten als paddenstoelen uit de grond omdat men het hoofd moest bieden aan de snelgroeiende bevolking. Het collège du Biéreau was hier geen uitzondering op. Bovenop de stabiliteitsproblemen en de gigantische energiefacturen, werd de school ook nog eens geconfronteerd met vandalisme. Er is inderdaad maar weinig sociale controle op de campus, legt architect Pierre Somers van Trait Architects uit.

Duurzame onderneming

Aanvankelijk wilde de schooldirectie de gebouwen van de kleuterschool renoveren. Aangezien de fundering jammer genoeg niet ideaal was, werd de afbraak onafwendbaar. Het nieuwe project moest een duurzame onderneming worden, gaat de architect verder. Als drijvende kracht achter het project, moesten we de denkoefening uitbreiden naar alle onderdelen van het project: de materiaalkeuze, de constructietechnieken, de energiebezuinigingen op korte en lange termijn, het onderhoud van het gebouw, enz. Toen de passiefstandaard ter sprake kwam, werd de norm een vanzelfsprekendheid, ondanks de beperkte middelen van de schoolinstelling.

Hout, je kunt er niet omheen

Vanaf het ogenblik dat de materiaalkeuze ter sprake komt, zegt Pierre Somers, is hout omwille van zijn talloze voordelen een voor de hand liggende keuze: koolstofput, lage grijze energie, uitvoeringsgemak, enz. Om uiteenlopende redenen, die met name verband houden met de verplichting van een overheidsopdracht, was de architect voorstander van een gemengd bouwprincipe, dat de voordelen van de verschillende materialen combineert: de binnenmuren in snelbouwblokken, de vloerplaat in beton en de schil in met cellulosevlokken geïsoleerde houtskeletbouw.

Klassieke houtskeletbouw

Het houtskelet is betrekkelijk klassiek. Met een dikte van ongeveer 30 cm, bestaan de wanden (van binnen naar buiten) uit een afwerkingslaag, latwerk, een (Intello) dampscherm, L-vormige balken (TJI/FJI), cellulosevlokken, houten buitenpanelen (Cellit), een verluchtingsspouw en een buitenbedekking in bak- of leisteen. Op het (plat) dak varieert de dikte van het skelet tussen 35 en 40 cm.

Grote ramen

Aangezien het gebouw als school dienstdoet, tooien meerdere grote vensters van 4,65 m breed bij 2,90 m hoog de gevels. In plaats van binnen met betonnen zuilen als steunpunten te werken, ging onze voorkeur uit naar rechtstreeks in het houtskelet geplaatste metalen profielen, wijst Pierre Somers aan. Rekening houdend met de beperkte zaagsnede ten opzichte van de dikte van het houtskelet en het isolatiemateriaal, was er geen enkel probleem wat de koudebruggen betreft.

Passief versus school

In tegenstelling tot wat sommigen zouden kunnen denken, biedt het samengaan van de passiefstandaard met de schoolfunctie talrijke voordelen, vertrouwt de architect ons toe:

– Aangezien de bezettingsgraad van een klaslokaal (3 m²/pers.) veel hoger is dan die van een woning (30 m²/pers.), is de interne warmtetoevoer er niet alleen hoger, maar ook constanter;
– De hoge bezettingsdichtheid vereist een regelmatigere luchtverversing (op basis van de norm van 30 m³/u/persoon, behaalt men een verversingsbehoefte van 750 m³/u in een klaslokaal tegenover 150 m³/u/persoon in een woning), wat het rendement en de relevantie van de mechanische dubbelstroomsventilatie doet toenemen;
– Het ventilatiebeheer werkt bovendien een betere luchtkwaliteit in de hand, of het nu het CO²-gehalte of de luchtvochtigheid betreft. Negenennegentig percent van de scholen heeft geen enkele ventilatiebeheersing, vandaar de ontzettend hoge CO²-concentraties (verbaast het u dat kinderen in de klas in slaap vallen?). De GMV (Gecontroleerde Mechanische Ventilatie) helpt voorts de onaangename geuren op de toiletten te voorkomen, wat op scholen een welgekend probleem is;
– De compactheid of de verhouding tussen de nuttige en de verloren oppervlakte is een belangrijke factor om de prestaties van de passiefstandaard te bereiken. Deze factor speelt in het voordeel van grote gebouwen als scholen.

Hoewel het geen specifiek kenmerk van scholen of de passiefstandaard is, blijft de oververhitting een van de knelpunten voor de passiefscholen, voornamelijk wegens de talrijke grote ramen. Verschillende maatregelen zijn evenwel mogelijk zoals dakoverstekken, de plaatsing van buitenscreens of de installatie van een aardwarmtewisselaar die de buitenlucht doeltreffend koelt (tussen 5 en 10 °C) door de ventilatie ’s zomers te voeden.

In het geval van een school, zet de nood aan compactheid vaak aan tot een centrale indeling. De inrichting van klaslokalen aan weerszijden van een gang betekent onvermijdelijk dat een deel van de klaslokalen niet optimaal naar het zuiden gericht is. Wij hebben hier hoekramen voorgesteld om het probleem in minder goed georiënteerde klaslokalen op te lossen. Het gaat om een kleine handicap die we ons, rekening houdend met de eerder aangehaalde voordelen, evenwel kunnen veroorloven, bevestigt Pierre Somers.

Betrokkenheid van de leerkrachten

Vanaf het begin hebben enkele geïnteresseerde leerkrachten deelgenomen aan de besprekingen, de bezoeken aan de passiefwerf en andere werkvergaderingen met de architect. Het project gaat verder dan het bouwproject alleen en is een schoolproject geworden (energie-, afval- en waterbeheer). Zowel de kinderen als de ouders werden bewustgemaakt van de milieu-impact. Bij wijze van voorbeeld blijven de twee deuren van de inkomsluis van de kleuterschool nooit meer tegelijk geopend. Een kleine revolutie op een school …

Budget

Ondanks de beperkte middelen van de school, heeft de directie aangetoond dat het mogelijk was om volgens passiefstandaarden te bouwen mits inachtneming van de financiële normen van de Franstalige gemeenschap. Het gebouw heeft 1280 €/m² exclusief BTW gekost. Volgens ramingen zal deze passief- en milieu-investering over ongeveer 12 jaar terugverdiend zijn.

Meer info:

www.trait-architects.eu