Houtskelet voor een sociale passiefwoning in Schaarbeek

Aanvankelijk wilde de gemeente Schaarbeek het oude gebouw laten renoveren. Een zwaar en gewaagd project met het oog op een lage-energieconstructie. In het licht van de argumenten van de architect, werd het gebouw afgebroken en in een uitgesproken hedendaagse stijl heropgebouwd in houtskeletbouw. Of hoe een oud gebouw omvormen tot een kwalitatieve en betaalbare sociale woning.

De staat van het oorspronkelijke gebouw was te slecht om een renovatie volgens de lage-energiestandaarden te overwegen. Aangezien we een gebouw ter beschikking wilden stellen van de bouwheer en de sociale huurders dat op lange termijn een goede bewoonbaarheid, een grote gebruiksbetrouwbaarheid en een betere rentabiliteit van de toegewezen openbare investering bood, hebben we gepleit voor een afbraak van het bestaande gebouw, licht Johan Nielsen van architectenbureau Manger Nielsen toe.

Kwaliteitsvol wonen tegen een betaalbare prijs

De argumenten van de architect werden gunstig onthaald en enkel de kelders werden bewaard. De rest van het gebouw werd volledig in houtskeletbouw heropgebouwd. Deze bouwwijze strookt met de ecologische overtuiging van ons bureau en past perfect bij dit project. Door voor een eenvoudige structuur te kiezen en met weinig kostbare maar hernieuwbare materialen te werken, was het mogelijk een kwalitatieve woning voor te stellen tegen een betaalbare prijs, binnen het oorspronkelijk aan dit project toegewezen budget.

Optimalisering van de binnenruimten

Het beperkte hoekperceel (ongeveer 4,5 x 8m) heeft de opdracht van de architect zeker niet vergemakkelijkt. Desondanks beschikt het huis over vier mooie kamers en twee badkamers, comfortabele ruimten met veel daglicht. De keuze van typologie, doorboringen en gevelmaterialen werd gemaakt om de dialoog met de dichtbebouwde wijk te verrijken, maar ook om de binnenruimten te optimaliseren. Het streven naar licht- en zoninval hebben Manger Nielsen Architects ertoe gebracht de gebruikelijke vormgeving van de sociale woning te herdenken en elementen te integreren die algemeen gesproken voorbehouden zijn aan een meer exclusievere architectuur, zoals de dubbele hoogte van de woonkamer.

De uitdagingen van passiefbouw

De grootste moeilijkheid van het project school in het beheer van de luchtdichtheid. Enerzijds op het vlak van het ontwerp, met name de contactpunten tussen de passieve en niet-passieve delen (grote inkomsluis) en anderzijds op het gebied van de uitvoering, omdat aan deze fase heel wat overleg voorafging met de onderneming die met de werken belast was. Met een behoefte aan primaire energie van om en bij de 105 kWh/m²/jaar, vormt dit door het Plate-forme Maison Passive gecertificeerde gebouw het ideale antwoord voor sociale verhuur omdat de lasten extreem laag zijn.

Prefabricatie

De prefabricatie van houtskeletten biedt talrijke voordelen. Sommige gebouwenconfiguraties zoals dit hoekperceel laten evenwel geen tolerantiemarges toe. Door toedoen van een onnauwkeurige meting op het vlak van de loodrechte stand van de scheidingswanden, was de aannemer verplicht om het skelet ter plaatse te herstellen, waardoor de tijdwinst van het atelier verloren ging.

Droge montage en zichtbaar hout

Omdat hij in de ‘houtfilosofie’ wilde blijven, wilde de architect niet al te veel gips of metselwerk gebruiken. De droge montage is binnen waarneembaar en we hebben de OSB-platen aan de binnenzijde zichtbaar gelaten, zegt hij. Wat de houtdetails betreft, werd er veel werk verricht op het gebied van de stabiliteitsberekeningen om de overstek (ondersteund door een drievoudige balk) en het hoge raam met grote afmetingen te beheren. Het stoomdoorlatende gevelcomplex vormt een ander sterk punt van het project. We hebben gekozen voor een platformsysteem waarbij de dekvloeren in de diepte van de gevels worden geplaatst en hebben tussen de vloerbalken een membraan toegevoegd om de risico’s op condensatie in de isolatielaag (23 cm cellulosevlokken) tegen te gaan. Deze methode heeft het rendement van de luchtdichtheid en het ademend vermogen van de gevel verhoogd.

Lessen

Het ligt niet voor de hand om sociale woningen te vinden met zulke grote vensters of binnenruimten. Aanvankelijk schrikten sommige technische details de aannemer af, maar de zorgvuldige voorbereiding van de technische details en het uitstekende overleg ter plaatse hebben ervoor gezorgd dat het project tot een goed einde kon worden gebracht.

Nieuwigheden

Als architecten worden we regelmatig aangesproken door fabrikanten die nieuwigheden op de markt brengen. Waakzaamheid blijft geboden, maar ik geef toe dat warmtebehandelde buitenbetimmeringen erg veelbelovend zijn. Zolang ze correct aangewend worden, bieden ze nieuwe oplossingen die de grenzen verleggen van wat mogelijk is, besluit Johan Nielsen.

Meer info:

Bouwheer: Gemeente Schaarbeek
Architectuur: Manger Nielsen Architects, www.mangernielsenarchitects.eu
Hoofdaannemer houtskeletbouw en buitenbetimmering: Rose’s Natural Homes, www.rosesnaturalhomes.be
Buitenramen: Coene, www.menuiseriecoene.be
Passiefgebouw van 189 m² bruto bovengronds, gecertificeerd door het Plate-forme Maison Passive
Prijs: 1493 €/m²
Bouwjaar: 2013